Đồng Nai là tỉnh có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững, toàn diện nhiều lĩnh vực. Cùng với việc không ngừng nâng cao đời sống vật chất cho người dân, việc phát triển sự nghiệp văn hóa, từng bước nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cũng được lãnh đạo Tỉnh rất quan tâm đồng nghĩa với trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đồng Nai trong việc cùng cả nước, vì cả nước phấn đấu hoàn thành thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày càng lớn.

Định hướng từ các Nghị quyết của Đảng

    Sau khi triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về “xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” là chiến lược về văn hóa của Đảng, Nhà nước ta trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Nhận thức rõ tầm quan trọng của Nghị quyết, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 39-NQ/TU về chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và tổ chức triển khai quán triệt đến toàn thể cán bộ đảng viên và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn nhằm nâng cao nhận thức về vị trí vai trò của nền văn hóa Việt Nam.

    Nghị quyết tỉnh Đảng bộ Đồng Nai lần thứ VII  ghi nhận: “…Đầu tư xây dựng hoàn chỉnh thư viện tỉnh, xây dựng mô hình thư viện điện tử thông qua mạng máy tính phục vụ nhu cầu nghiên cứu, học tập. Xây dựng và củng cố các thư viện huyện đủ khả năng phục vụ nhân dân tại địa phương”.

    Những văn kiện này của Đảng đã mở ra những định hướng phát triển cho các hoạt động văn hóa của tỉnh nói chung và thư viện tỉnh nói riêng trong giai đoạn đất nước đi lên công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Thư viện tỉnh Đồng Nai từ giai đoạn xây dựng hệ thống Thư viện điện tử tích hợp năm 2005, được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo Thư viện tỉnh tiếp tục thực hiện công tác số hóa tài liệu nhằm nâng cao các dịch vụ Thư viện đến với bạn đọc nhanh, gọn, và đạt hiệu quả cao.

Đến thực tế hoạt động

    Từ những năm 90, Thư viện tỉnh Đồng Nai là một trong những thư viện công cộng đầu tiên ứng dụng Công nghệ thông tin vào việc lưu trữ và quản lý tài liệu, in fiches qua các bước chuyển mã từ phần mềm vni sang word for windows bằng các thao tác lệnh từ macro. Tuy nhiên, việc tự động hóa công tác thư viện thời gian ấy chỉ đáp ứng được yêu cầu về biên mục quản lý sách, in phích xây dựng hộp phiếu tra cứu truyền thống và thư mục chuyên đề.

    Năm 2005, hệ thống Thư viện điện tử tích hợp tỉnh Đồng Nai (gồm các Thư viện thành viên là thư viện tỉnh, 11 Thư viện Thành phố, Thị xã, huyện, và 01 Thư viện Công ty Cao su) được đầu tư và tiến hành đồng loạt ứng dụng 8 phân hệ gồm Quản trị hệ thống, Bổ sung tài liệu, Biên mục, Quản lý bạn đọc và Lưu thông,  Báo và tạp chí, Kiểm kê, Opac, Mượn liên thư viện vào quản lý toàn bộ các hoạt động chuyên môn. Đến nay, đã xây dựng được 7 CSDL trong đó gồm Sách, Địa chí, tài liệu số, Báo tạp chí, bài trích, bản đồ với tổng số 91.320 biểu ghi, 601.104 bản tài liệu và đã số hóa được trên 1.000.000 trang tài liệu là các nội dung như văn kiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các phường xã trong tỉnh, văn kiện Đảng của tỉnh từ Đại hội I đến nay, tài liệu về quá trình hình thành và phát triển của địa phương, tài liệu về các nhân vật địa phương,…

    Hệ thống Thư viện công cộng tỉnh Đồng Nai từ khi tự động hóa toàn phần các  công tác trong Thư viện đã đem đến rất nhiều tiện ích cho cán bộ Thư viện như Người quản lý Thư viện có thể theo dõi công việc hàng ngày của cán bộ Thư viện, chia sẻ biên mục thống nhất theo chuẩn quốc tế MARC21, DDC, AACR2, ISBD, …trao đổi trường dữ liệu trong biểu ghi tiết kiệm quá trình biên mục, quản lý quỹ bổ sung và điều tiết nội dung tài liệu phù hợp với nhu cầu phát triển của địa phương và người đọc, quản lý lưu thông và kiểm soát việc mượn trả tài liệu đáp ứng kịp thời nhu cầu người dùng tin, kiểm soát công tác cập nhật thường xuyên các ấn phẩm định kỳ hàng ngày, tuần, tháng, năm một cách khoa học và hiệu quả, song song đó bạn đọc từ khắp mọi nơi đều được hưởng thụ từ xa các dịch vụ do Thư viện mang lại như : tra tìm tài liệu trực tuyến theo nhan đề, tác giả, năm xuất bản, chủ đề, từ khóa, tóm tắt,… để tìm đúng tài liệu mình cần, gia hạn tài liệu trực tuyến, đăng ký thẻ, gia hạn sách, đăng ký mượn trước đều qua hệ thống internet…và từ năm 2010 bạn đọc đã có thể đọc trực tuyến một số tài liệu đã được số hóa trên website của Thư viện.

    Hệ thống thư viện điện tử tích hợp ban đầu được đầu tư phần cứng quản lý riêng lẻ là thiết lập các máy chủ tại 12 Thư viện thành viên, sau 7 năm hoạt động (từ 2005-2012)  hệ thống cần được nâng cấp bởi:

    Phần cứng tại các Thư viện cơ sở bắt đầu xuống cấp do ram, ổ cứng không còn đủ dung lượng để chứa và truy xuất CSDL tốt, nguồn và mainboard bắt đầu hỏng hóc.

    Công tác lưu trữ CSDL dự phòng tại các Thư viện cơ sở chưa được quan tâm đúng mức vì thiếu thiết bị sao lưu.

    Thiếu cán bộ chuyên trách tin học xử lý các sự cố về mạng, về công nghệ.

    Các CSDL không liên thông được với nhau vì các Thư viện cơ sở không đủ kinh phí để thuê IP tĩnh trên Internet.

    Quá trình bảo hành, bảo trì thiết bị và phần mềm tốn kém khá nhiều kinh phí và thời gian …

    Từ những thực trạng đó, được sự quan tâm, đồng tình, tạo điều kiện của UBND tỉnh, lãnh đạo Thư viện tỉnh Đồng Nai bám sát nhu cầu phát triển của địa phương, vận dụng nghị quyết của Đảng bộ tỉnh về việc phát triển nền thông tin tri thức đã mạnh dạn lập đề án xin nâng cấp lên Dự án Thư viện điện tử trên nền điện toán đám mây.

          Hệ thống điện toán đám mây sử dụng Hệ điều hành VMware tạo ra 14 server ảo quản trị các CSDL của 1 Thư viện trung tâm, 11 Thư viện cơ sở và 01 Thư viện công ty cao su được quản lý chung tại trụ sở Thư viện tỉnh, từ đó máy tính tại các Thư viện thành viên chỉ là thiết bị đầu cuối, toàn bộ công tác hàng ngày từ việc bổ sung tài liệu, cập nhật CSDL đến kiểm kê, cấp thẻ, phục vụ bạn đọc đều được làm việc qua giao diện của trình duyệt web bằng phần mềm VEBRARY 4.0 (cũng với 8 phân hệ), bạn đọc có thể tìm kiếm tài liệu và thông tin không phải qua hệ thống OPAC nội bộ tại các Thư viện cơ sở trước đây mà là qua website của Thư viện tỉnh Đồng Nai. Toàn bộ CSDL của 13 Thư viện trong hệ thống Thư viện tích hợp trên nền điện toán đám mây đã được phục vụ online trên mạng Internet. Đồng thời kho tài liệu số do Thư viện tỉnh xây dựng cũng được phục vụ rộng rãi cho tất cả bạn đọc có đăng ký làm thẻ tại các Thư viện thành viên của hệ thống.

    Ngoài ra, phòng server được trang bị hệ thống camera riêng biệt, xây dựng sàn nâng, trần chống cháy, hệ thống phòng cháy chữa cháy tự động sau 60 giây có tín hiệu cháy, quản lý bằng thẻ từ đối với nhân viên IT, hệ thống lạnh có nhiệt độ chuẩn bảo quản hệ thống.

    Những ưu điểm khi ứng dụng Công nghệ điện toán đám mây vào hệ thống Thư viện điện tử tích hợp

    Tiết kiệm chi phí khi phải đầu tư hoặc nâng cấp lại toàn bộ server tại các Thư viện thành viên.

    Chỉ cần Thư viện tỉnh trung tâm có nhân viên IT vận hành hệ thống.

    Công tác sao lưu, bảo trì tất cả CSDL của 13 Thư  viện thành viên đều được hệ thống tự động vận hành thường xuyên định kỳ, và có nhân viên IT theo dõi sao chép ra nhiều bản ở nhiều nơi.

    Linh hoạt trong việc mở rộng hệ thống ảo hóa tùy theo chức năng công việc cần thiết.

    Việc quản lý và cập nhật dữ liệu cán bộ Thư viện có thể làm việc ở bất cứ nơi nào không cần phải có mặt tại trụ sở làm việc qua hệ thống Internet.

    Bạn đọc có thể tra tìm các thông tin về tài liệu của các Thư viện thành viên trên cổng thông tin điện tử mà không cần đến Thư viện địa phương.

    Kho tài liệu số được mở rộng phạm vi phục vụ đến bạn đọc các vùng sâu vùng xa.

    Công tác bảo hành, bảo trì phần cứng và phần mềm được hỗ trợ kịp thời, tiết kiệm chi phí vận chuyển, đi lại giữa nhà cung cấp hệ thống và người sử dụng do chỉ cần kiểm tra hệ thống đám mây tại thư viện tỉnh trung tâm.

    Với những kết quả đạt được của ngành, để phát triển sự nghiệp thư viện ở địa phương, vai trò lãnh đạo của ngành Văn hóa TTDL là hết sức quan trọng vì:

    1. Lãnh đạo ngành VHTTDL phải xác định phát triển sự nghiệp thư viện ở địa phương là một trong những nhiệm vụ quan trọng đối với ngành, tạo mọi điều kiện và tham mưu tích cực cho các cấp ủy Đảng, Chính quyền từ tỉnh xuống cơ sở có sự quan tâm phát triển sự nghiệp thư viện. Sự quan tâm phải được thể hiện rõ nét qua các chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực, có các chính sách ưu tiên cho ngành thư viện.

    2. Với sự năng động, sáng tạo của mình, lãnh đạo ngành Thư viện trong thời kỳ chuyển giao từ Thư viện truyền thống sang ứng dụng công nghệ thông tin đã biết vận dụng linh hoạt và cụ thể hóa các Nghị quyết của Đảng, các quy định pháp lý về công tác thư viện vào hoàn cảnh cụ thể của địa phương, bám sát nhu cầu của người dùng tin, nắm bắt nhanh những xu hướng, chiến lược phát triển của ngành để tham mưu xây dựng đề án chi tiết, thiết thực, khả thi và đem lại hiệu quả thiết thực cho địa phương.

    3. Đội ngũ cán bộ làm công tác thư viện phải có tâm huyết, gắn bó với nghề nghiệp, phải được đào tạo nghiệp vụ trình độ cao đẳng, đại học và có kinh nghiệm thực tiễn trong hoạt động.

Kết quả đạt được

    Thư viện điện tử tích hợp tỉnh Đồng Nai từ khi đưa vào ứng dụng đến nay đã mở rộng phạm vi tra cứu, sưu tầm tài liệu phục vụ đắc lực cho nhu cầu học tập nghiên cứu khoa học của mọi đối tượng độc giả, người dân ở các vùng nông thôn có điều kiện tiếp xúc với sách, báo, nâng cao đời sống tinh thần và áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất chăn nuôi, trồng trọt, tăng gia sản xuất để có thể làm giàu ngay nên chính mảnh đất nơi mình đang sinh sống.

    Thư viện điện tử tích hợp tỉnh Đồng Nai tạo nên một bước ngoặt căn bản trong hoạt động chuyên môn thư viện. Hình thức và phương pháp tổ chức lao động trong thư viện đã được thay đổi, các chuẩn nghiệp vụ được thống nhất từ cấp quốc gia, và có thể trao đổi thông tin giữa thư viện các nước trong khu vực và quốc tế, có điều kiện tiếp xúc với nhiều nguồn tin một cách dễ dàng và nhanh chóng. Cán bộ thư viện có điều kiện nâng cao trình độ kiến thức về mọi mặt, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin, có khả năng thích ứng với phương thức và nội dung hoạt động của một thư viện hiện đại, làm thay đổi thói quen, cách tư duy nếp nghĩ, phương pháp làm việc cũ, tạo điều kiện phát huy khả năng sáng tạo của đội ngũ cán bộ nhất là những cán bộ trẻ.

    Thư viện điện tử Đồng Nai hoàn thành đi vào sử dụng thông những đánh dấu một bước lên mới quan trọng trong sự phát biển của thư viện công cộng trong tỉnh mà còn góp phần làm thay đổi về chất trong hoạt động thư viện của hệ thống thư viện công cộng Việt Nam nói chung và đây cũng là một trong những dự án thư viện điện tử cấp tỉnh đầu tiên mang tính toàn diện nhất được triển khai đồng bộ với một lộ trình khép kín từ tỉnh đến huyện.

    Hy vọng trong những năm tới với những tiềm năng sẵn có cùng với sự quan tâm của các cấp chính quyền, hệ thống thư viện công cộng Đồng Nai phát triển mạnh mẽ hơn nữa tiếp tục góp phần xây dựng Đồng Nai thành một tỉnh công nghiệp giàu mạnh của đất nước.

  Lê Dung - PGĐ. Thư viện tỉnh Đồng Nai