“Vào thời điểm gửi tờ trình lên cơ quan chức năng, do chưa có nguồn kinh phí (cả nguồn sự nghiệp và xã hội hóa) để trùng tu tôn tạo nên di tích vẫn giữ nguyên hiện trạng. Năm 2019, sau khi nhà chùa làm hồ sơ cải tạo, tu bổ tháp Phật tại cụm di tích đình Xuân Lộc theo hình thức xã hội hóa, nhà chùa được cơ quan chức năng hướng dẫn lập thêm hồ sơ xin trùng tu phần chánh điện có mái hư hại này. Tuy nhiên đến nay, di tích vẫn đang chờ văn bản hướng dẫn cũng như sự hỗ trợ kinh phí trùng tu, tôn tạo theo quy định của Luật Di sản văn hóa” - trụ trì Thích Huệ Tánh nói.

Di tích đền thờ quốc Tổ Hùng Vương (P.Bình Đa, TP.Biên Hòa) được UBND tỉnh xếp hạng là di tích lịch sử tại Quyết định số 3704/QĐ-UBND ngày 23-11-2015. Nhiều năm nay, các hạng mục của di tích đã xuống cấp nghiêm trọng. Mới đây, UBND tỉnh đã phê duyệt chủ trương tu bổ, tôn tạo các hạng mục gồm: cổng (di dời vị trí của cổng sang khuôn viên đất di tích, tách riêng lối vào di tích với đường hẻm dân sinh); tường rào (làm mới tường rào phía đường dân sinh bằng thép lắp ráp); đền thờ (tu sửa chánh điện và hậu cung).

Ông Nguyễn Văn Cận, Trưởng ban Trị sự đền thờ quốc Tổ Hùng Vương cho hay, do kinh phí tu sửa di tích quá lớn nên Ban trị sự có chủ trương xã hội hóa hạng mục cổng, các hạng mục còn lại địa phương phải xin kinh phí từ nguồn ngân sách. Mặc dù UBND tỉnh đã có phê duyệt tờ trình báo cáo kỹ thuật tu bổ, tôn tạo di tích nhưng hiện tại vẫn chưa triển khai thực hiện. “Chúng tôi mong muốn sớm có các văn bản hướng dẫn để hoàn thành công trình và đưa di tích vào sử dụng, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng, tâm linh của cộng đồng dân cư” - ông Cận bày tỏ.

Phó giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Xuân Nam cho rằng, theo Quyết định 39 về phân cấp quản lý thì gần như toàn bộ di tích được giao về cho UBND các huyện, thành phố trực tiếp quản lý. Song thực tế, theo quy định của Luật Di sản văn hóa trong tu bổ di tích đều phải lập dự án, báo cáo trình cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt. Những thủ tục này đến nay vẫn còn phức tạp khiến cho các dự án kéo dài nhiều năm, đến khi được duyệt, cấp vốn thì đơn giá thị trường đã thay đổi...

“Quá trình phân cấp quản lý di tích trên địa bàn tỉnh bộc lộ nhiều khó khăn. Trong đó phải kể đến đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn còn thiếu và yếu; nguồn kinh phí tu bổ, tôn tạo di tích rất hạn chế. Đặc biệt là những thủ tục về xin phép tu bổ di tích còn rườm rà, chồng chéo khiến nhiều di tích dù có kinh phí xã hội hóa vẫn phải chờ rất lâu” - ông Nam nhấn mạnh.

* Đẩy mạnh xã hội hóa

Phải thừa nhận rằng, bên cạnh những khó khăn trong phân cấp quản lý di tích thì vài năm trở lại đây hoạt động trùng tu, tôn tạo di tích thời gian qua được Đồng Nai đẩy mạnh. Chỉ tính riêng năm 2019 đã có nhiều di tích được phê duyệt báo cáo kinh tế - kỹ thuật tu bổ, tôn tạo cũng như khoanh vùng, bảo vệ. Có thể kể đến như: dự án Đầu tư sửa chữa, cải tạo Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ; chỉnh lý hồ sơ khoa học di tích chùa Đại Giác, chùa Long Thiền…

 Tuy nhiên, theo trụ trì chùa Xuân Hòa Thích Huệ Tánh, các cơ quan chức năng cần bổ sung quy định cụ thể về việc thực hiện quy trình quản lý, đầu tư tu bổ, tôn tạo các di tích có sử dụng nguồn vốn xã hội hóa trong nhân dân để các địa phương thống nhất thực hiện. Sớm ban hành bộ thủ tục hành chính về tu bổ, tôn tạo di tích, quy định cụ thể quy trình, thủ tục, thời gian xét duyệt… để địa phương, nhất là ban quản lý, trị sự của di tích có cơ sở thực hiện thuận lợi hơn. Với việc cam kết tính khả thi về huy động vốn, có thể xem xét, áp dụng vào thời điểm phù hợp.

Trao đổi về vấn đề huy động kinh phí từ nguồn xã hội hóa, Phó giám đốc Sở VHTT-DL Nguyễn Thị Mộng Bình cho rằng, vấn đề quan trọng nhất vẫn là các địa phương chủ động tuyên truyền, vận động người dân tích cực tham gia. Bên cạnh đó, cần kịp thời, khẩn trương phổ biến các quy định để người dân hiểu đúng, có quyết định đúng khi tham gia trùng tu, tôn tạo di tích. Việc huy động vốn, triển khai tu bổ, tôn tạo cần công khai minh bạch, theo nguyên tắc khoa học, có sự giám sát của cộng đồng.

Theo lãnh đạo ngành Văn hóa, trong quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị di tích, Đồng Nai chủ trương bảo tồn di sản theo hướng trọng điểm, tập trung cho các di tích đặc biệt cũng như di tích lịch sử cách mạng. Bởi vậy nếu không có nguồn vốn xã hội hóa, bài toán trùng tu, tôn tạo di tích rất nan giải. Trong thời gian tới, ngành Văn hóa sẽ tiếp tục tham mưu UBND tỉnh những giải pháp tích cực để tháo gỡ vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích các cá nhân, tập thể tham gia tu bổ, tôn tạo di tích.