Bảo tàng Đồng Nai hiện đang lưu giữ trên 21 ngàn hiện vật. Trong số này có những hiện vật quý có tuổi đời thuộc dạng cổ, xưa, độc bản.
* Tượng tê têcó một không hai
Nổi bật và được xem là hiện vật duy nhất trong cả nước hiện nay đang được Bảo tàng Đồng Nai lưu giữ là tượng tê tê (hay con gọi là con trút) bằng đồng cao 7,5cm, rộng 9,5cm, dài 37,3cm với trọng lượng 2,65kg. Thời gian chế tác được các chuyên gia xác định là từ thế kỷ thứ 3 trước công nguyên đến thế kỷ thứ 2 sau công nguyên.
Theo ông Trịnh Văn Lý, nguyên Phó giám đốc Bảo tàng Đồng Nai, người từng trực tiếp đưa hiện vật này về Bảo tàng Đồng Nai, đơn vị nhận bàn giao hiện vật này từ lãnh đạo Nông trường cao su Cẩm Mỹ vào năm 1990. Lúc đến tiếp nhận, có thông tin từ người dân và đơn vị chuyển giao là vào năm 1985, trong lúc làm vườn tại Đồi 57 (nay thuộc xã Long Giao, huyện Cẩm Mỹ) người dân đào được cặp tượng tê tê gồm 1 con đực và 1 con cái. Trong đó, tượng con cái có điểm khác là trên lưng có thêm chi tiết cõng tê tê con. Nhưng không hiểu sao sau đó tượng tê tê cái biến mất bí ẩn và đến nay vẫn chưa tìm lại được.
Thời gian sau đó ông Trịnh Văn Lý cùng một số cán bộ của Bảo tàng Đồng Nai đã tìm về Long Giao để xác minh, tìm kiếm thông tin về tượng tê tê cái. “Lần đầu, từ tin báo của bà con chúng tôi tìm đến nhà một người dân trong vùng được cho là đang giữ tượng tê tê cái. Nhưng khi tìm đến thì gia đình đã chuyển đi nơi khác sinh sống. Trong lần thứ 2 trở lại thì được tin người này đã chết. Từ đó đến nay không có bất cứ thông tin gì về tượng tê tê cái đang thất lạc” - ông Lý nói.
Đã 28 năm trôi qua, tung tích về tượng tê tê cái vẫn là ẩn số đối với những nhà sưu tầm cổ vật. Độ nổi tiếng của hiện vật này khiến nó từng xuất hiện trên rất nhiều bài báo trong nước suốt một thời gian dài. Đặc biệt, cách đây 8 năm tượng tê tê đực đã có chuyến xuất ngoại sang Mỹ để trưng bày giới thiệu đến công chúng quốc tế.
* Đồ đá độc đáo
Ngoài tượng tê tê đồng, Bảo tàng Đồng Nai còn có bộ qua đồng (một loại vũ khí bằng đồng) Long Giao gồm 15 hiện vật có niên đại khoảng từ thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 2 sau công nguyên. Ở thời điểm phát hiện vào năm 1982, bộ qua đồng này đã giúp giới khảo cổ học Việt Nam lần đầu biết đến trình độ kỹ thuật chế tác, tạo hình trang trí của người xưa. điểm đáng chú ý là số qua đồng này được người dân tìm thấy cùng một địa điểm với nơi tìm ra tượng tê tê đồng. Từ sau phát hiện này, một số lượng lớn qua đồng tiếp tục được người dân tìm thấy trong thời gian dài, nhưng người dân lại bán cho các nhà sưu tầm cổ vật thay vì trao tặng cho bảo tàng như trước đây. Nhà sưu tầm cổ vật Nguyễn Văn Phẩm (ngụ TP.Hồ Chí Minh) hiện đang sở hữu rất nhiều qua đồng Long Giao trong bộ sưu tập cổ vật của mình, đánh giá qua đồng Long Giao được chế tác tinh xảo, đẹp và đa dạng về hình dáng, kích thước.
Bên cạnh những hiện vật, bộ sưu tập hiện vật bằng đồng thì hiện vật bằng đá tại Bảo tàng Đồng Nai cũng rất nổi bật và vô cùng phong phú. Trong số đó phải kể đến bộ đàn đá Bình Đa. Theo ông Lưu Văn Du, Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai, bộ đàn đá gồm có 5 thanh còn nguyên vẹn cùng 31 đoạn bị gãy. Số hiện vật này được phát hiện trong 2 đợt khai quật: lần 1 vào năm 1979 và lần 2 vào năm 1993 tại phường Bình Đa (TP.Biên Hòa). Theo các chuyên gia, bộ đàn đá Bình Đa được chế tác cách đây khoảng 3 ngàn năm. Phát hiện này đã giúp làm sáng tỏ việc chế tạo, sử dụng đàn đá ở miền Nam có lịch sử lâu đời.
Đặc biệt, bảo tàng còn có 2 tượng đá được giới chuyên môn đánh giá cao, đó là: tượng thần Vishnu và tượng Nam thần. Trong đó, tượng Nam thần bằng đá, cao 114cm tạc với tư thế đứng, được tìm thấy năm 1988 tại địa điểm nay thuộc xã Long Hưng, TP.Biên Hòa. Hiện vật được chế tác trong khoảng thế kỷ 7. Còn tượng thần Vishnu được người dân tìm thấy năm 1977 trong quá trình khai thác cát trên sông Đồng Nai đoạn qua xã Hóa An (TP.Biên Hòa). Pho tượng còn khá nguyên vẹn với tư thế đứng thẳng và kích thước như người thật với chiều cao 167,4cm.
