Ngay trung tâm Biên Hòa, gần góc đường Phan Đình Phùng và Nguyễn Ái Quốc, một ngôi chùa nhỏ bé, khiêm nhường nhìn có vẻ lạc lõng giữa khu dân cư đông đúc. Đó là chùa “Bửu Hưng Tự”, dân gian gọi là “chùa Cô Hồn”. Gọi là chùa Cô Hồn vì khởi thủy của chùa vốn là một ngôi miếu nhỏ mà người dân địa phương lập nên để thờ những nghĩa sĩ của trại Lâm Trung, tên gọi một tổ chức yêu nước ở Biên Hòa được thành lập đầu thế kỷ XX.
Năm 1861, Pháp đánh chiếm Biên Hòa và xây dựng chính quyên thuộc địa. Không cam chịu mất nước, không cam chịu làm nô lệ, nhân dân Biên Hòa đã nhiều lần nổi dậy chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp. Tổ chức Lâm Trung ra đời để tập hợp quần chúng nhân dân, xây dựng và phát triển lực lượng chống Pháp. Căn cứ của Hội đặt ở xã Thiện Tân, huyện Vĩnh Cửu. Tại đây, nhiều nghĩa sỹ yêu nước đã ngày đêm luyện tập võ thuật, trang bị vũ khí để chiến đấu.
Do lực lượng mỏng, vũ khí thô sơ nên các đợt đột kích tấn công vào các đơn vị của Pháp đều không thành công, tổn thất về người khá lớn. Pháp tìm cách bắt và giết các vị nghĩa sỹ. Tháng 6 -1916, thực dân Pháp xử bắn 9 lãnh đạo trại Lâm Trung tại địa điểm Dốc Sỏi. Cảm phục trước sự anh dũng hy sinh của nghĩa quân trại Lâm Trung, nhân dân địa phương xây ngôi miếu thờ ở ngã ba Dốc Sỏi, hàng ngày nhang khói phụng tự. Đến năm 1920, ngôi miếu chuyển về tại khu đồi cao, là nơi “Bửu Hưng tự” tọa lạc hiện nay. Hàng năm, ngày 27/7 và dịp tất niên âm lịch, chùa đều tổ chức lễ cúng cho các nghĩa sĩ.
Chùa nhìn từ đường Phan Đình Phùng
Ảnh: Internet
Mặc dù chùa có quy mô nhỏ so với các chùa ở Biên Hòa nhưng Bửu Hưng tự (Chùa cô hồn) gắn liền với lịch sử chống Pháp hào hùng, anh dũng của nhân dân Biên Hòa. Chùa cũng là một di tích gắn liền với sự kiện cách mạng quan trọng. Tháng 6 -1945, dưới sự chủ trì của đồng chí Hoàng Minh Châu, một Hội nghị cán bộ Đảng ở Biên Hoà đã được tổ chức ở gian phía sau chùa. Hội nghị đã quyết định những vấn đề quan trọng về chủ trương, chuẩn bị cho nhân dân Biên Hoà nổi dậy giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám. Tại đây, Ủy ban khởi nghĩa đã được thành lập, lấy tổ chức Thanh niên Tiền phong để tập hợp đông đảo các tầng lớp công nhân, nông dân, trí thức, người lao động sẵn sàng nổi dậy khi thời cơ đến.
Chánh điện
Ảnh: Internet
Ngày nay, ngôi chùa gần như vẫn giữ nguyên hình trạng ban đầu của nó: bốn bên là tường gạch, mái lợp ngói vẩy cá,giá khung kiến trúc của chùa bằng gỗ, phía trên bàn thờ chánh được tôn cao tạo nên khoảng lầu trống thông thiên. Phía trước là gian chánh điện được bày trí hệ thống tượng thờ Phật. Sân chùa mát mẻ bởi những cây xanh tươi tốt, trong đó có cây bồ đề lâu năm, tán lá rộng, che phủ gần hết sân chùa.
Một phần sân chùa
Ảnh: Minh Anh
Chùa thờ Đức Phật, Ngũ hành Nương nương, Tổ Đạt Ma đồng thời thờ những chiến sỹ đã dũng cảm hy sinh vì nền độc lập dân tộc. Chính vì vậy, Uỷ ban nhân dân tỉnh Đồng Nai đã xếp hạng di tích Cách mạng cho “Bửu Hưng Tự” hay còn gọi là “Chùa Cô Hồn”./.
